Былая картэзіянская капліца ў Бярозе

З сённяшняга нумара мы адкрываем новую рубрыку "Страчаная спадчына". Менавіта страчаная - здабыткі айчыннага мастацтва, дойлідства: помнікі, цэрквы, касцёлы, капліцы, палацы, і нават цэлыя вёскі - усё тое, што калісьці ўпрыгожвала нашыя наваколлі, а сёння ўжо не існуе, бо назаўсёды знікла ў полымі шматлікіх войнаў, наступных пераўтварэнняў, варожасці, рэлігійнай нецярпімасці і атэізму.

Размяшчалася "за кляштарным мурам пры Пружанскім тракце, невялікая, мураваная, крытая дахоўкай, з абразом укрыжаванага Збавіцеля, намаляваным al fresco, - мэта прадпісаных картузскім манахам шпацыраў" (М. Папоўская). Пасля закрыцця кляштара, як сведчыць ніжэй прызедзены архіўны дакумент, капліца была перабудавана ў праваслаўную. Далей, за польскім часам, на гэтым месцы зноў стаяла каталіцкая капліца (відаць перабудаваная яшчэ раз), якую, па ўспамінах мясцовых жыхароў, у канцы 40-х гадоў разбурыў танк.

З аналізу ўсіх даступных крыніц вынікае, што найбольш верагодным месцазнаходжаннем капліцы з'яўлялася перакрыжаванне сучасных вуліц Камсамольскай і Чырвонаармейскай. На жаль не захавалася ніякіх выяў гэтай капліцы, таму даволі цяжка гаварыць пра яе знешні выгляд. Калі хто-небудзь з чытачоў мае больш дакладную інфармацыю, вялікая просьба паведаміць па дадзеных тэлефонах альбо пісьмова.


Пружанский уезд
Бывший картузианский монастырь

Монастырь, расположенный в расстоянии одной версты от м. Картуз-Березы Пружанскаго уезда, сооружен как можно судить из уцелевшей над воротами ограды надписи, в 1602 г. По словам старожилов, монастырь построен в целях распространения Католицизма литовским князем Сапегой, который перешел из православия в католичество и с ревностью ренегата принялся за распространение католичества путем постройки костелов и монастырей. Монастырь существовал до 1831 г., т.е. до первого польского мятежа, после коего он был закрыт, а монастырские земли конфискованы и впоследствие наделены крестьянам. Монастырские костел и кельи разрушены в 1865 г. и теперь от бывшего монастыря уцелела лишь ограда, представляющая собой кирпичную стену с 4-мя башнями по углам. Стена ограды вышиной с одной стороны до одной сажени, с остальных сторон до 2-х. Внутри ограды находится дом, уцелевший из числа других монастырских построек; одна половина дома одноэтажная. По середине сада уцелели остатки стены от бывшего костела. Стена эта вышиной около 10 саж. Теперь монастырская усадьба с уцелевшими зданиями находится во владении частного лица Е. А. Кенига, который обратил эту усадьбу во фруктовый сад.

Местечко "Картуз-Березы"
Часовня в память 900-летия крещения Руси

Часовня находится в полуверсте от м. "Картуз-Березы", у шоссе из м. "Березы" на станцию "Береза". Здание часовни прежде было под каплицей, принадлежавшей Картузианскому монастырю. По инициативе священника Березской церкви Августа Горбацевича в 1888 г. открыта была подписка для сбора пожертвований на обновление каплицы и на обращение ее в православную часовню в память 900-летия крещения Руси. Здание часовни четырёхугольное, вышиной с куполом и крестом 31 саж., шириной одна сажень и длиной столько-же, сложена из кирпича и покрыта железом.

22.IV.1902 г.

"О памятниках старины в Гродненской губ.
(отношение гродн. губернатора в Департамент общих дел МВД
по циркуляру МВД от 6.IX.1901 г. № 10)" ЦДГА СССР
ф. №1284, воп. №188, спр. №158, л. 81, 107.