Евдоким Романов и его здитовский
сотрудник Михаил Романович
Выдающийся белорусский этнограф, фольклорист и археолог Евдоким Романов (1855-1922) был уникальной личностью: не имея высшего образования, поднял белорусскую этнографию и фольклористику до мирового уровня. Внёс он огромный вклад и в изучение этнографии и фольклора Полесья, издав двухтомник "Материалы по этнографии Гродненской губернии". Этнограф сам лично фольклор на Полесье почти не собирал. Ему, в основном, собирали материалы сельские учителя. Так, Михаил Романович - учитель в сёлах Поречье и Здитово Слонимского уезда не только сам записал множество песен (от крестьян Катерины Пилипчук, Агафьи Кузьмич, Пелагеи Мартысевич, Евдокии Козеко, Евдокии Кузьмич, Настасьи Чайчиц и крестьян Ивана и Павла Чайчицев), но и доставил из Гродно в управление Виленского учебного округа фольклорные записи, сделанные в 1904-1905 годах другими сельскими учителями. В библиотеке Академии Наук Беларуси имеется рукопись М.А. Романовича "Сборник народных песен крестьян Кобринского и Слонимского уездов Гродненской губернии", содержащая 68 песен, записанных в Кобринском уезде и 12 - в Слонимском. Это, по-видимому, те песни, которые М. Романович доставил в Вильно. Приводим пример песни, записанной М. Романовичем и переданной им Евдокиму Романову:
Выйду я, молодэнька, на круту гору,
Чеше корень жоўтые кудры, свою голову,
Чеше вунъ кудры, да приглаживае,
На чужія жонки хороши поглядывае.
А чужи жонки да хорошия, так якъ рожовый цвитъ;
А моя жонка нэўдалая завязала мни свитъ.
Озьму да нэўдалую за билу ручку,
Да повэду нэўдалую ў быструю ричку.
- Пэрэплыву быстру ричку да обсушуся,
До тэбэ, нэвирна дружина, во викъ нэ вэрнуся.
(С.Здитово, Слонимского у. Изредка слышится д и т мягкие.)
Александр Ильин
* * *
Е.Р. Романов
|
РАМАНАЎ Еўдакім Раманавіч (11.9.1855-20.1.1922) Этнограф, фалькларыст і археолаг. Нарадзіўся ў мяст. Нова-Беліца (цяпер у межах Гомеля) ў сям'і мяшчан. Скончыў Гомельскую прагімназію (1870), курсы настаўнікаў рускай мовы і гісторыі (1872). Працаваў настаўнікам (з 1872), інспектарам народных вучылішчаў Віцебскай, Гродзенскай і Магілёўскай губ. (1886-1906), членам Часовай камісіі па ўладкаванні Віленскай публічнай бібліятэкі і музея (1906-1916). На працягу 1897-1903 працаваў рэдактарам у газеце "Могилевские губернские ведомости", з 1910 - загадчыкам секцыі этнаграфіі і археалогіі Паўночна-Заходняга аддзялення Рускага геаграфічнага таварыства. З 1917 жыў у Стаўрапалі. Р. вывучаў матэрыяльную і духоўную культуру беларусаў: жыллё, адзенне, сямейны побыт, народныя абрады, вераванні, дзіцячыя гульні, нар. каляндар і медыцыну. Аўтар больш як 200 прац па этнаграфіі, фальклоры, гісторыі, археалогіі і мове беларусаў, сабраў і надрукаваў больш як 10 тыс. фальклорных твораў. Галоўная фальклорна-этнаграфічная праца Р. "Беларускі зборнік" (вып. 1-9, 1886-1912) з'яўляецца своеасаблівай энцыклапедыяй побыту і культуры беларусаў дарэвалюцыйнага часу. У 1886-1894 вёў археалагічныя раскопкі на тэрыторыі Магілёўскай і Віцебскай губ. Ён склаў археалагічныя карты Магілёўскай, Віцебскай і Гродзенскай губ., сабраў звесткі пра больш за 1000 гарадзішчаў на Беларусі, выявіў шмат стаянак першабытнага чалавека, вёў антрапалагічныя даследаванні. Каля в. Высокі Гарадзец Талачынскага р-на Р. адкрыў помнік эпіграфікі 12 ст. Барысаў камень. У 1900 Р. выдаў зборнік "Тарас на Парнасе і іншыя беларускія вершы" (дапоўненае выданне выйшла ў 1902), у 1901 апублікаваў (са скарачэннямі) працу А. Меера "Апісанне Крычаўскага графства 1786 г." Папулярызаваў творы В. Дуніна-Марцінкевіча, Ф. Багушэвіча. За вялікі ўклад у развіццё навукі Р. быў выбраны правадзейным членам Рускага геаграфічнага таварыства (1886), таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі (1888), Маскоўскага археалагічнага таварыства (1890), Віцебскага статыстычнага камітэта (1891) і інш.
"Мысліцелі і асветнікі Беларусі", Мн. 1995
|
